Construíuse a finais do s. XVI por iniciativa de Juan de Cea. Sufriu modificacións ao longo dos anos, como se deduce da inscrición da porta de acceso: “Fíxose por Bernardo de Cea Añel e Romay ano 1813”. É un característico pazo de planta en “ L”, realizado en cachote con perpiaños nas esquinas. Ten patín e escalinata con ampla balconada. A súa capela está separada do edificio principal e unida ao portal de entrada. Tamén dispón de pombal, hórreo e fonte brasonada, muro rematado en almeas, portón en lintel entre pilastras.
A súa orixe parece situarse no s. XVI, asociado á figura de Juan de Cea, Colexial Nobre de Fonseca e abade de Nigrán. Coñecería importantes modificacións, cara a finais do s. XVIII e principios do s. XIX, cando era dono do pazo Bernardo de Cea Añel e Romai, entre os que destaca a construción do seu magnífico portón. Nesta casa residiu a escritora Elena Quiroga (1921-1995), segunda muller que ingresou na Real Academia Española, autora da ‘Soidade sonora (1949) ou Vento do Norte (1950), coa que gañou o Premio Nadal de novela nese mesmo ano. O Pazo de Cea foi declarado Ben de Interese Cultural no ano 1978.
O edificio principal mostra a típica disposición en “ L”, con dous corpos ben diferenciados. Desde o punto de vista arquitectónico destaca a súa fachada principal, presidida por unha ampla escalinata de pedra que desemboca nun amplo patín cuberto cunha coidada balaustrada que serve de apoio a catro columnas toscanas que sustentan a cuberta, prolongación do tellado a dúas augas que recubre o edificio. Nesta fachada destacan os dous escudos de armas das distintas liñaxes asociadas á casa.
Na cara frontal da edificación hai un amplo balcón sustentado por catro ménsulas mixtilíneas e, na fachada sur, hai outros dous balcóns sustentados noutras dúas ménsulas.
A capela, exenta con respecto ao edificio principal, sitúase paralela ao camiño de acceso ao pazo e arrimada ao propio portón. De planta rectangular e pequenas dimensións, mostra unha sobria fachada, coas armas dos Cea, na que destaca unha fornela que acolleu, en tempos, unha imaxe da Virxe de As Angustias. Culmínase cunha sinxela espadana e dous pináculos piramidais, similares aos que hai no portón.
A leira ten, no seu interior, outros elementos de interese entre os que destaca o pombal, o hórreo de pedra de cinco pés e unha fonte brasonada datada mediante inscrición no ano 1841.
Con todo, o elemento máis representativo do Pazo de Cea é o seu magnífico portalón de entrada. De estilo barroco, foi realizado polo xa citado Bernardo de Cea Añel e Romai, no ano 1813, como se pode ler sobre o lintel da porta. Componse dun lenzo de perpiaños enmarcado por pilastras no que se abre a porta alintelada e enmarcada en molduras. O portón coróase cun copete de formas curvilíneas e cinco pináculos de morfoloxías diferentes, pero colocados de forma simétrica. Como remate, tres escudos de armas, o do centro e o da dereita son da familia Cea e o da esquerda dos Gándara.
